Virginia Dementricia:
als een van de eersten komt ze in verzet tegen slavernij
Virginia Dementricia wordt geboren in 1842 op Aruba – in slavernij. Haar moeder is (namelijk) de slavin Maria Theodora. Vanwege het feit dat ze in slavernij geboren wordt en opgroeit, is het aannemelijk dat ze niet naar school mag en kan. Virginia is, zoals dat in die tijd ging, ‘eigendom’ van de kolonist Jan van der Biest. Ze werkt dan ook op zijn plantage, die tegenwoordig San Barbola heet, een wijk in Oranjestad op Aruba.
Al op jonge leeftijd begint ze zich te verzetten tegen de omstandigheden waar ze mee te maken heeft, onder andere door de kleren van Jan te stelen. Het feit dat hij haar aangeeft en ze ervoor gestraft wordt, lijkt haar niet te deren; vier maanden later doet ze het namelijk opnieuw. Achteraf blijkt het een van de vele manieren die Virginia hanteert om aan te geven dat ze het oneens is met het tot slaaf gemaakt worden en met slavernij in het algemeen. Zo loopt ze op een gegeven moment ook van de plantage weg, althans, dat probeert ze. Helaas mislukt haar poging, waardoor ze zelfs een lijfstraf krijgt.
Door haar gedrag besluit Jan haar uiteindelijk te verkopen aan een (andere) slavenhandelaar, maar – gelukkig – wordt de slavernij niet veel later afgeschaft. Vanaf dat moment gaat Virginia door het leven als Virginia Gaai, en wordt ze een aantal jaar later, in 1867, moeder van Marcelino Martis Gaai. Hoe het haar daarna vergaat is niet terug te vinden in de geschiedenisboeken of archieven, maar feit is dat zij één van de eerste tot slaaf gemaakten was die in opstand kwam tegen wat haar aangedaan werd.
Tula:
de nationale held van Curaçao stierf een verschrikkelijke dood, maar dat bleek niet voor niets
In 2010 werd Tula uitgeroepen tot nationale held van Curaçao – en niet zonder reden. Aan het einde van de achttiende eeuw liep hij namelijk voorop in de opstand tegen de slavernij op het Caribische eilandengebied. Onder zijn leiding ontstond de grootste slavernijopstand in de geschiedenis van de Nederlandse Antillen, en ging hij zelfs de strijd aan met het koloniale leger dat was ingezet om de opstand neer te slaan. Het kwam hem uiteindelijk duur te staan, want Tula werd gevangengenomen en op een gruwelijke wijze veroordeeld: hij stierf de marteldood doordat hij levend geradbraakt werd.
Hij is echter allerminst voor niets gestorven: zijn inspanningen worden gezien als het startschot van een veel grotere beweging rondom de emancipatie van de zwarte bevolking van het eiland. Al direct na Tula’s dood moesten plantage-eigenaren op last van de Nederlandse autoriteiten hun personeel beter behandelen en betalen. Op die manier konden nieuwe protesten worden voorkomen, was de gedachte. Ook ging – mede dankzij de inzet van Tula – het slavenreglement op de schop, waardoor tot slaaf gemaakten bijvoorbeeld plots recht kregen op een vrije dag. Na de dood van Tula (1795 duurde het nog lange tijd voordat de slavernij daadwerkelijk afgeschaft werd (1863), maar desalniettemin gaat deze verzetsheld de boeken in als één van de mensen die dit mogelijk gemaakt heeft.
Anton de Kom:
verzetsstrijder in hart en nieren, van de koloniale overheersing tot de Tweede Wereldoorlog
Anton de Kom (22 februari 1898, Paramaribo – 24 april 1945, Kamp Sandbostel) is niet alleen de meest bekende van de drie personen waarnaar onze gebouwen op Centrumeiland zijn vernoemd, hij is ook de meest recente.
Anton was een verzetsstrijder in hart en nieren: eerst tegen de koloniale overheersing in Suriname, en jaren later tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen hij zich aansloot bij het Nederlandse verzet. Uiteindelijk werd hij gevangengenomen en gedeporteerd naar kamp Sandbostel, waar hij overleed aan tuberculose.
Al vroeg in zijn leven ontdekt Anton de Kom als het ware zijn principiële inborst: in zijn twintiger jaren maakt hij dan ook al naam als iemand die het communistisch gedachtegoed aanhangt. Om die reden wordt hij door de autoriteiten gelijk nauwkeurig in de gaten gehouden als hij begin 1933 vanuit Nederland terug naar Suriname verhuist vanwege de broze gezondheid van zijn moeder. Dit gebeurt niet al te lang nadat hij een eerste versie van het - inmiddels beroemde - boek Wij Slaven van Suriname schrijft. Hierin beschrijft hij de geschiedenis van Suriname. Nog steeds verschijnt eens in de zoveel jaar een nieuwe druk van het boek én staat het op flink wat leeslijsten.
Eenmaal in Suriname aangekomen begint hij een adviesbureau, om arbeiders te wijzen op hun rechten. Nog geen maand later wordt Anton gearresteerd, vanwege een vermeende revolutiepoging. Hierop drommen aanhangers van hem samen en eisen ze voor het kantoor van de procureur-generaal zijn vrijlating. Een paar dagen later gebeurt hetzelfde, en komen ze met velen samen op wat tegenwoordig het Onafhankelijkheidsplein heet. Dit loopt volledig uit de hand: de politie opent het vuur en er vallen twee doden en tientallen gewonden. Deze dag staat sindsdien bekend als Zwarte Dinsdag.
Na zijn terugkeer in Nederland sluit hij zich aan bij het verzet in de Tweede Wereldoorlog en schrijft hij artikelen voor het communistische verzetsblad De Vonk, maar uiteindelijk wordt hij ook hier gearresteerd – en gedeporteerd, naar Kamp Vught. Nog geen jaar later overlijdt hij aan tuberculose in Kamp Sandbostel.
Illustrator D’Avellonne van Dijk over de kunstwerken op Centrumeiland:
Ik vind het belangrijk dat men iets van mijn werk leert.