Toen D’Avellonne van Dijk aan de slag ging met de illustraties op onze woongebouwen op Centrumeiland, ging ze niet bepaald over één nacht ijs. En al had ze dat gewild, dan had dit in het geval van Virginia Demetricia niet eens gekund. Er is namelijk geen beeldmateriaal van haar beschikbaar.
Overgrootvader jongere broer van Virginia
Dit was dan ook één van de redenen om contact te zoeken met nazaten uit Virginia’s familie. Het is echter zo dat van de eigen familie en kinderen van Virginia tot nu toe geen informatie beschikbaar is. Wél van de families van de zeven broers en zussen van Virginia. Wilma Kuiperi-Jansen, wiens overgrootvader een jongere broer van Virginia was, staat ons vanuit Aruba graag te woord over het proces, haar verwachtingen en het resultaat van de illustratie van Virginia.
Hoe het begon
“In 2023 werd mijn nicht, Shanoulle Bikker, benaderd door het Nationaal Archief van Aruba. Zij hadden een verzoek ontvangen van Camille, projectleider bij Ymere in Amsterdam, omdat ze de nazaten van Virginia bij dit project wilden betrekken. Toevallig wisten mensen bij het archief op basis van de achternaam gelijk bij wie ze moesten zijn.” Shanoulle heeft dezelfde overgrootvader als Wilma, en om die reden zocht ze haar op. Een paar maanden later organiseerde Camille een Zoom-meeting met Wilma, Shanoulle en Marilis Becker en bracht het balletje zo aan het rollen.
Weinig over Virginia bekend
Wilma: “Het klonk me meteen heel interessant in de oren, vooral omdat het verzoek vanuit Nederland kwam, waar niet lang daarvoor de overheid en de koning hun excuses aanboden voor het slavernijverleden. Ook omdat er op Aruba steeds meer interesse voor Virginia is maar relatief nog weinig over haar bekend is.” Ze vertelt over de verhalen die over Virginia zijn geschreven, maar dat er eigenlijk niemand is die weet hoe ze er écht uitzag. Bestaande beschrijvingen en uitbeeldingen zijn gebaseerd op fantasie en eigen interpretaties, en alle beschikbare informatie over Virginia is in haar tijd door ambtenaren van een koloniaal bestuur opgetekend. Met andere woorden: reden genoeg om eens op onderzoek uit te gaan.
De archieven in
Dus, voordat D’Avellonne aan de slag kon, doken Wilma en Shanoulle samen de archieven in. “We hebben meteen afgesproken om de stamboom van onze ouders te onderzoeken en precies uit te zoeken hoe de gezamenlijke familielijnen lopen.” Het gaat inmiddels om vijf generaties, als je de kinderen van de twee nichten meerekent, dus dat was best een werkje. Maar: vele handen maken licht werk, dus werden ook andere familieleden, zoals Wilma’s neef Carmichael Bikker en Wilma’s dochter Lara Kuiperi ingeschakeld. “We hebben daar toen echt haast achter gezet voor D’Avellonne en wilden haar zoveel mogelijk input geven.”
De invloed van het kolonialisme
Die drijfveer en de passie waarmee ze te werk gingen, hingen ook samen met het feit dat de verhalen en indrukken die er wél zijn, niet per definitie recht doen aan de realiteit, legt Wilma uit. “We moeten altijd rekening houden met het feit dat de bestaande verhalen zijn geschreven door kolonisten; we moeten ons eigen verhaal, vanuit óns perspectief, nog beginnen te schrijven.” Daarnaast bleek bovendien uit het familieonderzoek dat Virginia naar alle waarschijnlijkheid niet alléén van Afrikaanse afkomst was – zoals tot dat moment vermoed werd – maar grotendeels van Zuid-Amerikaanse en Caribische afkomst.
Ze vervolgt: “Veel aspecten uit onze samenleving zijn bekeken en beschreven door de bril van Nederlandse kolonisten. Hetzelfde geldt voor de inhoud van geschiedenisboeken. Terwijl zaken hier veel meer genuanceerd en niet zo zwart-wit zijn; zo waren bijvoorbeeld niet alle tot slaaf gemaakten van Afrikaanse afkomst. Daarom vonden we het zo belangrijk om zélf dit antropologisch en genealogisch onderzoek te doen, stap voor stap, met onder andere onze groottantes en het Nationaal Archief van Aruba erbij.”
Unieke inzet van AI
Zelfs kunstmatige intelligentie werd ingezet om tot een zo goed mogelijke uitgangspositie voor D’Avellonne te komen, vertelt Wilma: “Naast het familieonderzoek is met behulp van de jongste generatie, Lara en mijn zoon Astor, gebruik gemaakt van AI aan de hand van familiefoto’s en allerhande historische informatie. Misschien is dat wel een novum voor genealogisch onderzoek hier op Aruba. Dit zorgde ervoor dat ons idee over het werkelijke uiterlijk van Virginia op 18-jarige leeftijd een stuk duidelijker werd.”
Historische waarde
Aan de hand van het eindresultaat van het werk van D’Avellonne van Dijk vertelt ze: “De keuze voor een illustrator door Ineke, adviseur Kunst, is vanaf het begin bepalend geweest voor het soort eindresultaat. Volgens ons hebben we goed samengewerkt. Het karakter van Virginia, opstandig, zelfverzekerd, veerkrachtig, komt duidelijk naar voren in de afbeelding. Wij vinden het concept van de naam van het gebouw De Virginia én voor de benaming van de Virginiastraat van historische waarde en een grote stap in de verdere ontwikkeling van de geschiedenis van de persoon Virginia Demetricia. Hiervoor zijn wij de organisatoren van Ymere dan ook erg dankbaar.
‘Stichting Virginia’
Tot slot zegt Wilma: “Het project is een inspiratie geweest voor meer familiecontact, maar ook voor plannen voor de oprichting van een ‘Stichting Virginia’, onder andere bedoeld om verder onderzoek te doen naar Virginia’s leven, nalatenschap en haar ‘image’. Zowel persoonlijk als namens de Arubaanse gemeenschap zijn we alle betrokkenen heel erkentelijk. Ik hoop zo snel mogelijk De Virginia in Nederland persoonlijk te kunnen bezoeken om het project te bewonderen!”
